Το αίσθημα της ζήλειας είναι κοινό ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους, και αρκετά συχνά προκύπτει σαν μια δυσκολία προς επίλυση στην ψυχοθεραπεία.
Η ζήλεια αναφέρεται σε μια υποκειμενική αντίληψη απειλής ή παρέμβασης που αισθάνεται το ένα άτομο σε μια σχέση, και αφορά ένα τρίτο πρόσωπο με το οποίο υπάρχει ένας ξεχωριστός δεσμός. Συνήθως παρατηρούμε τη ζήλεια σε στενές σχέσεις, μεταξύ αδελφών, μεταξύ φίλων, μεταξύ συναδέλφων, ακόμα και μεταξύ βρεφών ή κατοικιδίων.
Συχνά μπερδεύουμε τη ζήλεια με το φθόνο, ωστόσο ο φθόνος αναφέρεται περισσότερο σε μια απειλή που αφορά την απώλεια ενός status ή την αντίληψη μια άδικης μεταχείρισης σε μια κατάσταση ιεραρχίας.
Oι έρευνες δείχνουν πως όσο περισσότερο έχουμε επενδύσει σε έναν άνθρωπο, τόσο μεγαλύτερα είναι τα επίπεδα της ζήλειας. Ωστόσο, τα επίπεδα αυτά είναι περισσότερο ελεγχόμενα εάν υπάρχει μεγαλύτερη «βεβαιότητα» μέσα στη σχέση, με τη μορφή που υπάρχει μέσα σε μια μακροχρόνια σχέση. Η ζήλεια δεν είναι τόσο συνηθισμένη στα πρώτα στάδια μιας σχέσης, καθώς δεν υπάρχει ακόμα μεγάλη μορφή «επένδυσης», αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει καθώς η σχέση εξελίσσεται με το χρόνο.
Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι, η αυτοεκτίμηση δεν συνδέεται πάντα με τη ζήλεια. Πράγματι, σε κάποιες περιπτώσεις η υψηλή αυτοεκτίμηση εκδηλώνεται μέσα από μεγαλύτερη διεκδικητικότητα καθώς το άτομο προσπαθεί να βάλει όρια στην απιστία και το φλερτ του συντρόφου.
Σημαντικό είναι να γίνεται διάκριση ανάμεσα στα συναισθήματα και σκέψεις που αφορούν τη ζήλεια, με την συμπεριφορά ζήλειας. Συνήθως αυτό που αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για μια σχέση, είναι η συμπεριφορά που σχετίζεται με ζήλεια.
Συνήθεις συμπεριφορές ζήλειας είναι οι εξής:
- «Ανάκριση» του συντρόφου
- Προσβολές
- Απειλές
- Παρακολούθηση συντρόφου
- Απόσυρση
Πώς ο τρόπος που σκεφτόμαστε σχετίζεται με τη ζήλεια;
Συχνά όταν συμβαίνει κάτι που μας αναστατώνει, ο τρόπος που σκεφτόμαστε είναι πολύ εύκολο να πέσει σε κάποιες «παγίδες» και έτσι να μην μπορούμε να σκεφτούμε ρεαλιστικά και να υπολογίσουμε με ορθό τρόπο όλα τα στοιχεία ώστε να φτάσουμε σε ένα ρεαλιστικό συμπέρασμα.
Κάποιες από αυτές τις παγίδες είναι οι εξής:
- Tο διάβασμα της σκέψης (πχ «τον βρίσκει ελκυστικό»)
- Η πρόβλεψη του μέλλοντος (πχ «θα φύγει μαζί με έναν άλλον»)
- Η καταστροφοποίηση (πχ «θα τελειώσει η ζωή μου εάν με προδώσει»)
- Η υπεργενίκευση (πχ «οι άντρες δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης»).
Για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της ζήλειας, στα πλαίσια της γνωσιακής-συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας συχνά εντοπίζουμε και τεστάρουμε μοτίβα αλλά και ενδεχόμενα διεργασιακά λάθη στον τρόπο σκέψης.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχολογίας R. Leahy, πολλοί άνθρωποι τροφοδοτούν τη ζήλεια καθώς έχουν κάποιες πεποιθήσεις που αφορούν σε μια συναισθηματική και ρομαντική τελειότητα.
Συχνές πεποιθήσεις που τροφοδοτούν τη ζήλεια είναι οι εξής:
- «Πρέπει να έχω μόνο θετικά και ευχάριστα συναισθήματα»
- «Ο σύντροφός μου θα πρέπει να έχει μόνο θετικά συναισθήματα»
- «Κάθε αρνητική και μη ευχάριστη σκέψη ή συναίσθημα πρέπει να αποβάλλονται. Ακόμα και η ζήλεια είναι μη επιτρεπτή»
- «Δεν θα πρέπει να ανέχομαι μπερδεμένα ή αντικρουόμενα συναισθήματα»
- «Κάποιος δεν πρέπει να ελκύεται ή να φλερτάρει με κάποιον άλλον»
- «Ο σύντροφός μου δεν θα έπρεπε ποτέ στο παρελθόν να έχει αντλήσει σεξουαλική η ρομαντική ευχαρίστηση από άλλους ανθρώπους»
Ωστόσο, αυτές οι πεποιθήσεις είναι μη ρεαλιστικές. Επιπλέον, το να μαθαίνουμε να ζούμε με δυσάρεστα ή μπερδεμένα συναισθήματα αλλά και αβεβαιότητα ή απογοήτευση είναι ένα σημαντικό κομμάτι της πραγματικότητας.
Σύμφωνα με τον Leahy, η ζήλεια ίσως πρέπει να γίνεται αντιληπτή όχι ως χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ως παράλογες δηλώσεις, αλλά περισσότερο ως ένα παγκόσμιο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και μια προσπάθεια να ανταπεξέλθουμε σε απειλές που αφορούν σε σημαντικές για εμάς φιγούρες στη ζωή μας.
Βιβλιογραφία:
Leahy, R. L. The Jealousy Cure: Learn to Trust, Overcome Possessiveness, and Save Your Relationship (2018).
Leahy, R. L. (2019). Cognitive Behavioral Therapy for Romantic Jealousy. How can we understand problematic jealousy and help people cope better?. Psychology Today.
